مقاله بررسی هنرهای گرافیك و چاپ

مقاله بررسی هنرهای گرافیك و چاپ در 16 صفحه ورد قابل ویرایش 

هنر غرب باستان

هنر اژه ای

منشأ و آغاز هنر یونان را معمولاً دو تمدن محصور در دریای اژه یعنی تمدن مینوسی در جزیرة كرت (در جنوب یونان) و تمدن میسنی (در جنوب غربی خاك یونان) عنوان می‌كنند. هنر مینوسی به عصر مفرغ متأخر تعلق دارد و حدوداً به 2800 سال پیش از میلاد باز می گردد. و هنر میسنی نیز با قدمتی كمتر حدوداً به 2000 سال پیش از میلاد می رسد.

دورة تمدن مینوسی را معمولاً به سه دورة پیشین، میانه و پسین تقسیم می‌كنند.

مینوسی پیشین

كه به دورة پیش از كاخها نیز معروف است، آثار به جای مانده عمدتاً برخی سفالینه ها و باقی مانده هایی از مجسمه های كوچك است. از آن جمله پیكره های كوچك اندام مرمری از جزایر سیكلاد (مابین خاك یونان و آسیای صغیر) است كه مجسمه های كوچك و متفاوتی از پیكره های زناانه است كه با تناسبات طبیعی و گاه هندسی شكل گرفته اند. همچنین برخی مجسمه های كوچك كه با حجمهای ساده پیكرة آدمها را در حالات مختلف نشان می‎دهد همچون مجسمه «چنگ نواز» كه به حدود 2000 پیش از میلاد مربوط می‎شود.

مینوسی میانه

در دورة مینوسی میانه كه مصادف با برپایی و ساخت كاخهای كهن است از حدود 2000 پیش از میلاد آغاز می‎شود. در این دورة معماری بناها عمدتاً در كاخهای پادشاهان مشهود است و نه مقابر و معابد (برخلاف تمدن مصر). حتی شهرها نیز حول كاخ پادشاه شكل می گیرند. علاوه بر كاخها، سفالینه های زیادی از این دوره به دست آمده كه به دلیل ظرافت و دقتی كه در ساخت آنها شده بسیار چشمگیر هستند. ابداع چرخ كوزه گری را نیز به همین دوره مربوط می دانند. سفالینه های این دوره دارای شكلها و تزئینات بسیار متنوع هستند و تبحر سفالگران مینوسی را در خلق آثار برجستة تزئینی و فرمهای چشمگیر و زیبا نشان می‎دهد. از آن جمله می‎توان به سفالینه های مكشوف در غار كامارس اشاره كرد كه علاوه بر نقوش تزئینی زیبای روی آن، حالت دسته و دهانة منقارگونة آن از زیبایی خاصی برخوردار است.

مینوسی پسین

در دورة مینوسی پسین كه دورة كاخهای جدید هم نامیده می‎شود، اوج شكوفایی تمدن مینوسی محسوب می‎شود و كاخهای عظیم و باشكوهی در طی سالهای 1600 تا 1500 پیش از میلاد بنا شدند. این كاخها دارای دهلیزها، راهروها و پلكانهای متعددی هستند كه جلوة پرشكوهی به كاخ می‎دهد. همچنین تمهیداتی نیز برای ساخت شبكه ای از لوله های سفالی برای آبروها و فاضلاب آن به كار رفته كه نمونة برجستة آن را بیش از همه می‎توان در كاخ عظیم كنوسوس یافت. این كاخ متشكل از سه طبقه است كه پلكانهای داخلی آن حول یك حیاط مركزی ساخته شده اند. تزئینات و نقاشیهای دیواری در تالارهای كاخ، نمایانگر نوع زندگی، مشغولیات، تفریحات مردم كرت و صحنه هایی از طبیعت است. از جمله آثار به یاد مانده كاخ كنوسوس، نقاشی دیواری موسوم به «ساقی» است كه فقط بخش كوچكی از آن به جای مانده و جوانی را با موی مجعد و جامه ای حاشیه دوزی شده و با زیورآلات نشان می‎دهد. اما نقاشی دیواری دیگر این كاخ موسوم به «گاو بازی» از نظر نمایش سرزندگی، پویایی و تحرك بسیار خیره كننده است. این نقاشی گاوبازی را بر روی گاو پرجنب و جوشی نشان می‎دهد و دو دختر جوان نیز در دو سوی آن قرار گرفته اند. حالت حركت گاو یادآور نقاشیهای غاری دورة دیرینه سنگی است. این نقاشی تسلط و تبحر نقاشان كرتی را در بیان حس و حالت حركت به خوبی نمایش می‎دهد. این علاقة به تحرك و سرزندگی را می‎توان در آثار سفالینة آنها نیز سراغ گرفت كه از جمله ظریف ترین آثار سفالینة دنیا محسوب می‎شوند. نقوش و تصاویری روی سفالینه ها در آغاز بیشتر سبكی طبیعت گرایانه دارد و به تدریج از سالیان بعد شكلی انتزاعی به خود می‎گیرد و مملو از نقوش و نقشمایه های هندسی و ساده می‎شود. مجسمه سازی نیز در این دوره به پیكره های كوچك و ظریف خلاصه می‎شود و برخلاف هنر مصری در كرت خبری از مجسمه ها و تندیسهای عظیم و غول آسا نیست و در عوض مجسمه های ظریف و كوچكی چون «الهه ماری» به نظر می رسد به عنوان طلسم و بت به كار می رفت.

در مجموع تمدن مینوسی كه تأثیری مهم در شكل گیری هنر یونانی داشت، پایان چندان آشكاری ندارد. حدس زده می‎شود كه در اثر یك بلای طبیعی در حدود 1450 پیش از میلاد دچار خسران می‎شود و بعدها كه میسنی ها وارد كرت شدند با مقاومت چندانی مواجه نشدند. اما در هر صورت تمدن اژه از 1400 پیش از میلاد به یونان انتقال یافت.

هنر میسنی

معمولاً آغاز هنر میسنی را مصادف با دورة كاخهای جدید میسنی می دانند. از این رو تأثیر زیادی از فرهنگ كرت گرفتند. اما شواهد گویای آن است كه میسنی ها به دلیل مراودت با مصری ها نیز، تحت تأثیر هنر غنی مصر قرار داشته اند. با فروپاشی تمدن میسونی در كرت، تمدن میسنی در یونان برتری می یابد. وقوع جنگهای متعدد با ساكنان بومی یونان باعث می‎شود تا میسنی ها دژها و حصارهای متعددی حول سرزمین خود بنا كنند. این دژها تا 1200 پیش از میلاد آنها را در پناه خود قرار داد، اما با غلبة مهاجمان و از بین رفتن تمدن میسنی، ویران شد.

دو پیكرة كوچك اندام از گل پخته و متعلق به حدود 1600 سال ق م كه از كنوسوس به دست آمده ممكن است الهة مینوسی را در یكی از چندین هویت گوناگونش نشان بدهد؛ و یكی از آن الهه را با سه مار دراز كه به دور بازوها و بدن و كلاهش پیچیده اند نشان می دهد. معنی مارها به نظر ساده می آید، چرا كه در بسیاری از دینهای باستانی تصویر مار معرف خدایان زمین و باروری مردانه بوده است به همان وضوح كه پستانهای برهنة پیكرة مورد بحث حاكی از باروری زنانه است. ولی آیا می توان این تندیس زنانه را به یقین یكی از پیكره های پرستیدنی مینوسی دانست؟ از یك نظر حالت ایستاده خصوصیات یكی از پیكره های نذری باشد؛ و به اعتباری دیگر ممكن است وجود مارها نمایشی باشد از آیین ماربازی، و نه اشارتی بر یكی از صفات ربانی. پس شاید این تندیس ملكه ای یا كاهنه ای است كه توجه ما را به خود جلب كرده است؟ به هر حال بانوی مزبور به هیچ وجه حالت و سیمایی هیبت انگیز ندارد، و به خصوص تاكیدی كه در جلوه گر ساختن جامه اش به كار رفته به وی ظاهری كاملا دنیوی و حتی مدیریت بخشیده است. نكتة متناقض دیگر اینكه در كرت دنیوی و حتی مدپرست بخشیده است. نكتة متناقض دیگر اینكه در كرت مار به ندرت یافت می شود، به طوری كه می توان نتیجه گرفت آیین ماربازی محتملاً از خارج بدانجا راه یافته نه انكه رسمی محلی بوده باشد، و با این حال تاكنون پیكره های الهة ماری در هیچ نقطه ای بیرون از خاك كرت یافت نشده است. تنها شیوة هنری این پیكره است كه می تواند حاكی از نفوذ عاملی خارجی باشد؛ بدین معنی كه خاصیت مخروطی شكلی كه با بیانی مؤكد به هیكل الهه داده شده است، و چشمان درشت و ابروان كلفت و كمانیش یادآور خویشاوندی آن اثر می باشد دورافتاده و غیرمستقیم، و شاید ارتباط یافته از راه آسیای صغیر با هنر بین النهرین است.

الهة ماری ما متعلق به آغاز دورانی كوتاه میان سالهای 1600 و 1450 ق م، آثار معماری و پیكرة سازی و نقاشی مینوسی را كه ما امروزه می شناسیم به وجود آورد. پس از وقوع فاجعه بزرگی كه كاخهای نخستین را نابود ساخت، و نیز پس از طی یك قرن كه وضع به كندی بهبود می یافت. در تمدن مینوسی وضعی به حصول پیوست كه امروزه در نظر ما چون دورانی از افزایش ناگهانی ثروت و قوران انفجار آسای نیروی آفرینش هنری می نماید. شگفت انگیزترین جنبة این رونق و شكفتگی ناگهانی نهضت بزرگی است كه نصیب هنر نقاشی شد.